By Andy On The Go

Tôi thích nhìn hạnh phúc như ánh sáng lọt qua rèm mỏng. Không phải tiếng pháo hoa. Chỉ là thứ bình dị đi cùng hơi thở, hiện ra rõ nhất khi ta ở cạnh nhau. Khi đọc Robert Waldinger kể về hành trình tám mươi lăm năm của Harvard Study of Adult Development, tôi thấy một điều cũ mà luôn mới: nếu chỉ được chọn một việc để sống khỏe và dài lâu, hãy đầu tư vào các mối quan hệ.

Tôi hình dung ông bác sĩ trẻ năm nào bắt đầu ở nhi khoa, lặp lại những lần khám viêm tai. Rồi ông nhận ra mỗi câu chuyện đời sống là một thế giới khác nhau. Cảm giác ấy tôi biết. Trong truyền thông, trong lớp học, trong những hành trình viết, thứ giữ mình ở lại chính là con người phía sau dữ liệu. Một cuộc đời chưa bao giờ trùng lặp.

Nghiên cứu Harvard bắt đầu từ 1938. Một nhóm là những chàng trai Harvard khỏe mạnh. Nhóm kia là những cậu bé ở những khu phố nghèo, gia đình lắm biến cố. Mục tiêu rất giản dị: tìm xem điều gì giúp người ta phát triển tốt. Không săn lỗi. Săn điều đúng. Họ theo chân các gia đình qua nhiều thập kỷ, đến tận nhà, ghi lại món ăn trên bàn, nếp kỷ luật, rồi thêm máu, DNA, máy MRI, các bài thử căng thẳng. Càng về sau, càng rõ hơn một kết luận lặp đi lặp lại: những người có các mối quan hệ ấm áp là những người khỏe mạnh, sống lâu và hạnh phúc hơn.

Tôi từng tin hạnh phúc nằm ở thành tựu hay tên mình xuất hiện đúng chỗ. Dù sao ta sống trong thời đại của bảng xếp hạng và thông báo chớp sáng trên màn hình. Nhưng dữ liệu của họ dẫn tôi về chỗ khác. Hạnh phúc giống cái cây trong sân. Muốn mát, phải tưới. Muốn rợp, phải chăm. Mà chăm ở đây là chăm người bên mình.

Sonja Lyubomirsky ước tính một nửa hạnh phúc đến từ “điểm đặt” sinh học. Mười phần trăm là hoàn cảnh. Bốn mươi phần trăm còn lại ta có thể bồi đắp. Tỷ lệ ấy giống như một tờ giấy in sẵn lề. 

Tôi đọc đến đây và nghĩ về những buổi chiều sau giờ làm. Một cuộc gọi. Một tách trà, một li bia với người bạn cũ. Một tin nhắn hỏi thăm mẹ. Những việc nhỏ như hạt lúa, gieo đều thì tới mùa.

Tuổi thơ để lại kỳ vọng về thế giới. Ai lớn lên trong vòng tay ổn định sẽ dễ tin tưởng. Ai trải qua những nứt gãy sẽ mang theo sự cảnh giác. Tin buồn là vậy. Nhưng tin vui cũng ở đó. Người lớn có thể học lại cảm giác an toàn. Một người bạn đáng tin, một người bạn đời biết lắng nghe, một nhóm đồng nghiệp tử tế. Những trải nghiệm mới có thể sửa những bài học cũ.

Khoa học giải thích thêm điều thân quen mà nhiều khi ta không gọi tên. Cô đơn là một loại căng thẳng mạn tính, giữ cơ thể trong chế độ chiến hay chạy. Nhịp tim, cortisol, phản ứng viêm âm ỉ. Lâu dần chúng bào mòn. Một quan hệ độc hại cũng thế. Sự hằn học kéo dài khiến cơ thể không kịp trở về trạng thái cân bằng. Ngược lại, khi được cầm tay trong phòng thủ thuật, chỉ một cái nắm tay cũng giúp cơ thể bình lại. Tôi nhớ những ngày mệt mỏi, chỉ cần có người ngồi cạnh, mọi thứ đã khác.

Tôi thích ý niệm “thể lực xã hội”. Như việc chạy bộ, không có chuyện hôm nay chạy rồi cả năm khỏi tập. Quan hệ cũng vậy, cần những động tác lặp. Một tin nhắn ngắn. Một cuộc hẹn định kỳ. Một bữa cơm biết cất điện thoại đi và nhìn nhau cho kỹ. Đôi khi nên vẽ bản đồ vòng tròn quanh mình, hoặc một ma trận đơn giản. Tôi gặp ai thường xuyên. Ai cho tôi năng lượng. Ai khiến tôi cạn. Không để phán xét. Chỉ để biết mình cần thêm hay bớt gì.

Nếu có một quan hệ làm mình kiệt sức, có vài cách nhẹ nhàng. Giảm tần suất. Đổi cách tương tác. Tránh những chủ đề rút cạn. Hoặc thử đứng ở vị trí đối phương để thấy họ cũng đang gồng qua một trận riêng. Tôi nhớ câu này: “hãy tử tế, ai cũng đang chiến đấu một trận lớn của đời mình. Nhiều khi, sự tử tế đơn giản là biết lùi một bước, hít một hơi và nói với nhau bằng ngôn ngữ ít làm tổn thương hơn”

Tôi đọc đến phần Zen của Waldinger với sự gần gũi. Zen gọi tên một sự thật quá hiển nhiên mà ta hay quên. Vô thường. Mọi thứ thay đổi liên tục. Ngay cả cảm xúc khó chịu lúc này cũng sẽ khác đi sau một giờ nữa. Nhận biết vô thường giúp mình bớt siết chặt, bớt đòi người khác phải giống như mình muốn. Tôi thấy điều này rất hữu ích trong quan hệ thân thiết. Một bữa ăn tối nhiều khi không cần lời khuyên, chỉ cần sự có mặt trọn vẹn. Chú tâm là hình thức cơ bản nhất của yêu thương. Khi bạn nói, tôi nhìn và nghe, không phân thân vào màn hình. Nhiều mâu thuẫn đã được giải xong ngay từ khoảnh khắc ấy.

Chánh niệm là chú ý hiện tại không phán xét. Khi hiểu cơn khó chịu trong mình đến từ đầu gối đau hay giấc ngủ thiếu, ta bớt trút lên người đối diện. Và khi đã thấy nỗi khổ của mình, ta tự nhiên hiểu nỗi khổ của người khác. Lòng từ xuất hiện theo cách rất đời thường. Gặp một người cáu kỉnh ở quầy thanh toán, có thể họ đã có một ngày tệ hại. Ta không phải thánh. Nhưng chỉ cần bớt một nhịp nổi nóng, một ngày khác đã bắt đầu.

Cô đơn là một dịch bệnh âm thầm. Từ thập niên 1950, mật độ di chuyển xã hội và màn hình đã rút bớt sợi dây liên kết. Nhiều khảo sát ghi nhận 30 đến 60 phần trăm người nói mình thường xuyên cô đơn. Tôi không thích những con số này, nhưng nó đúng khi nhìn vào nhịp sống thành phố. Người ta đi nhanh, ăn nhanh, kéo màn hình nhanh. Vậy nên, đôi khi chỉ là gọi tên người phục vụ bằng chiếc bảng tên nhỏ, hỏi thăm một câu. Một cái gật đầu trong thang máy. Những chạm nhẹ xác nhận rằng ta thuộc về.

Nếu muốn kết nối lại, đừng bắt đầu bằng sự gắng gượng. Hãy làm một việc bạn quan tâm cùng người khác. Một câu lạc bộ đọc sách. Một lớp trồng cây. Một tối dạy kèm. Những hoạt động lặp lại đưa người ta gặp nhau đủ nhiều để nảy mầm. Nếu từng mang mặc định “không ai muốn có mình”, khoa học hành vi có những bài tập để dịch niềm tin ấy sang một hướng khác. Bắt đầu từ những tín hiệu nhỏ gửi ra: nụ cười, ánh mắt, một lời mở đầu ngắn.

Tôi tin đời tốt không phải là vùng trời không mây. Đời tốt là kỹ năng căng buồm và thả buồm. Là biết chăm cây, dọn lá, nhổ cỏ. Là biết dừng lại để nhìn người ta cho rõ hơn một chút. Khi đã đi qua nhiều câu chuyện, tôi thấy các chân lý hiền lành vẫn trụ được lâu nhất. Không phức tạp, không hoa mỹ. Chỉ là cùng nhau sống chậm hơn một nhịp và nói với nhau cho tử tế.

Nếu cần một khung thực hành rất nhỏ để mang về, tôi chọn bốn động tác mỗi ngày. 

Một, gửi một tin nhắn hỏi thăm ai đó thật lòng. 

Hai, cho một người thân một phút chú ý trọn vẹn, không màn hình. 

Ba, bước ra ngoài năm phút để thở và gọi tên cảm xúc đang có. 

Bốn, làm một cử chỉ tử tế với người không quen. Những động tác này không làm đời hết bão. Chúng chỉ đặt một viên gạch vào chiếc cầu giữa tôi và thế giới.

Hạnh phúc, cuối cùng, trở về chỗ cũ. Ánh sáng đi qua rèm mỏng. Không ồn ào. Không huy chương. Nó hiện ra trên khuôn mặt ai đó khi ta gọi tên họ, trong bàn tay ai đó khi ta nắm khẽ, trong một bữa cơm tối khi ta kể một ngày đã qua. Và rồi, như vô thường, nó cũng sẽ đổi dạng. Việc của mình là tiếp tục tưới. Tiếp tục chăm. Tiếp tục ở cạnh nhau.

Seoul, 08.11. 2025

Source: Youtube- What 85 years of research says is the real key to happiness (Robert Waldinger)