by Andy On The Go

Tôi gặp ông lão bên bờ sông Hồng, mái tóc bạc mà đôi mắt vẫn đỏ như lửa. Ông nhặt lên một viên gạch bát cũ, mỉm cười: “Gạch không chỉ để xây nhà. Nó giữ ký ức của đất, của người.”
Câu nói theo tôi suốt dọc đường.
Ở Thăng Long, tôi bước trên sân gạch rộng, nơi mỗi viên in chữ triều đại. Ông lão thì thầm: “Ngàn năm trước, vua quan đi qua đây cũng để lại dấu chân. Gạch biết chuyện, nhưng nó không nói.” 
Tôi nhớ câu thơ của ai đó: 
“Cửa khuyết gió đưa rêu mốc cũ, 
Thành xưa trăng rọi bóng người xưa.” 

Thăng Long giữ quyền uy trong từng viên gạch đỏ sẫm, nghiêm cẩn như một bản nhạc trầm.Rồi chúng tôi xuống Đường Lâm. Những bức tường gạch ong nâu đỏ, mái ngói mũi hài sẫm màu, sân gạch bát lấm lem bùn đất. Ông lão chống gậy cười: “Ở đây, gạch không để xưng vương, mà để giữ làng, giữ lũy tre, giữ bữa cơm chiều. Bền mấy đời.”
Gạch ong lỗ chỗ, mộc mạc, nhưng mát vào hè, ấm vào đông, ôm lấy bước chân của bao thế hệ.

Miền Trung đón tôi bằng Kinh thành Huế. Thành gạch đỏ trải dài, mái ngói lưu ly vàng xanh sáng lấp lánh. Ông lão khe khẽ:
“Ngói vàng che chở rồng bay,
Sân gạch giữ lửa cho ngày đăng quang.” 
Huế dùng gạch để làm nên nghi lễ, để giữ uy nghi của một triều đại. Nhưng chỉ vài bước ra khỏi thành, về Phước Tích, tôi lại thấy mái ngói phủ rêu, sân gạch ướt sương. Ông lão bảo: “Ở đây, gạch chỉ cần che mưa, chở nắng, giữ nếp sống thanh bạch ven sông Ô Lâu.”

Xuôi về Nam, ông chỉ tay về bản đồ xưa: Thành Gia Định một thuở từng uy nghi bằng gạch đỏ theo kiểu Vauban (Kiến trúc Vauban nổi tiếng với hệ thống phòng thủ toàn diện, bao gồm tường thành, pháo đài, hào thành, pháo môn và nhiều công trình khác, có khả năng chống lại các phương thức tấn công. Kinh thành Huế được xây dựng theo phong cách Vauban).
Giờ chỉ còn dấu tích, nhưng người ta vẫn kể, đó là nơi đất Việt học cách đứng vững giữa gió Đông – gió Tây. 
Tôi tìm đến nhà cổ Bình Thuỷ ở Cần Thơ. Nền gạch tàu đỏ thẫm, tường điểm gạch hoa Pháp, mái ngói âm dương đón gió. Ông lão mỉm cười: “Đất Nam này thực dụng, nhưng cũng biết làm đẹp. Gạch vừa để ở, vừa để chơi, để sống sang mà vẫn giữ chất sông nước.”

Chúng tôi ngồi bên nhau, hoàng hôn xuống. Ông khép bàn tay chai sần quanh viên gạch cũ:
“Con thấy đó, Bắc thì gạch để dựng quyền lực và giữ làng. Trung thì gạch để làm nghi lễ và giữ nếp. Nam thì gạch để giao thoa, vừa bền vừa đẹp. Một viên gạch, ba miền, ba tâm thế. Nhưng rốt cuộc, tất cả đều từ đất mà ra, và trở về với đất.”
Tôi bỗng nhớ câu ca dao xưa:
“Ai đi muôn dặm non sông,
Nhớ viên gạch đỏ giữ hồn quê hương.”