Andy On The Go, Viết lại chuyến đi Pù Luông, năm 2018

Chuyến đi bắt đầu chỉ bằng một câu hỏi ngắn: “Đi không?”

Tôi gật đầu, và thế là xe lăn bánh về hướng xứ Thanh, nối dài hành trình qua Ninh Bình rồi men vào Bản Hiêu. Một cung đường gói trong nó cả lịch sử, truyền thuyết và những lát cắt đời sống miền sơn cước.

Sáng đầu tiên, chúng tôi ghé Lam Kinh. Khu di tích nằm giữa rừng cổ thụ xanh rợp, nơi từng là kinh đô thứ hai của nhà Hậu Lê. Những bậc đá phủ rêu dẫn vào điện thờ Lê Thái Tổ, người khởi nghĩa Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh, mở ra một triều đại hưng thịnh. Đi giữa không gian thâm trầm, tôi chạm vào gỗ lim cổ, nghe mùi đất ẩm bốc lên, cảm giác như lịch sử đang kể lại bằng hơi thở chứ không phải bằng chữ. Ở nơi ấy, không cần gắng tưởng tượng, chỉ cần đứng yên, lắng nghe gió và lá, là thấy quá khứ hiện ra.

Trên đường vào khu lăng mộ Lê Thái Tổ ở Lam Kinh, chúng tôi dừng trước cây ổi “biết cười”, một cây ổi dáng huyền gần trăm năm tuổi, nằm chếch bên phải lăng chừng mươi mét. Người trông di tích bảo, nếu khẽ “gãi” đúng chỗ nách cành, lá sẽ rung lên như… cười, còn cành thì hầu như không lay. 

Rời Thanh Hóa, thuyền đưa chúng tôi vào vùng non nước Tràng An. Nơi đây từng là kinh đô Hoa Lư của nhà Đinh, nhà Tiền Lê và cả buổi đầu nhà Lý. Hệ thống núi đá vôi hình thành hơn 200 triệu năm trước, ôm trọn dòng sông xanh ngắt. Thuyền trôi vào hang tối, bóng nước đen thẫm, rồi bất ngờ bật ra ánh sáng chói chang, mắt chưa kịp quen đã thấy núi non mở ra như bức màn sân khấu. Bà lái đò giọng mộc mạc, kể về những ngày Tràng An còn là hậu cứ chống quân xâm lược. Câu chuyện làm không gian thêm dày, để mỗi mái chèo khua xuống nước như khua vào ký ức. 

Ghé Tuyệt Tình Cốc, thực ra là động An Tiêm, hồ nước xanh ngọc nằm gọn giữa núi đá. Nơi này từng là nơi ẩn tu của các bậc chân tu, nay trở thành một điểm dừng tĩnh lặng, hợp cho những ai muốn nghe tiếng gió thay vì ồn ã phố thị.

Chiếc xe 16 chỗ cố leo dốc vào Bản Hiêu thì dừng lại, chịu thua cơn mưa biến đường thành vũng bùn. Cả nhóm phải tản ra, leo lên những chiếc xe máy người bản chở hộ. Đường ngoằn ngoèo, sình lầy bắn lên gấu quần, gió quất vào áo mưa lộp bộp. Nhưng chính trong khoảnh khắc phó mặc, ôm chặt lưng người lái, tôi thấy mình được trả về sự tin cậy đơn sơ. Và rồi, Bản Hiêu hiện ra.

Ngôi bản nhỏ của người Thái trắng nằm nép bên dòng thác Hiêu. Thác không cao, nhưng trắng xoá như dải lụa, nước đổ liên hồi xuống lòng đá rồi chia thành những nhánh suối chảy qua ruộng bậc thang. Nhà sàn gỗ lợp mái lá cọ, khói bếp mỏng bay ra từ cửa. Trẻ con chạy chân trần, tiếng cười lẫn vào tiếng chó sủa. Một bức tranh thuỷ mặc mà nét vẽ chính là hơi thở đời sống.

Chúng tôi ở lại Hiêu Lodge, chỗ nghỉ giản dị, chăn trắng, mùi gỗ mới. Buổi tối, cơm quây quần với xôi nếp dẻo, cá suối nướng, măng rừng xào, chén rượu cần chuyền tay. Người Thái hiền lành, câu chào ngắn nhưng ánh mắt thì ấm. Trong ánh lửa bập bùng, tôi nhớ câu chuyện rằng người Thái đến vùng đất này từ hàng trăm năm trước, mang theo kỹ thuật làm ruộng bậc thang để thuần phục đất dốc. Những thửa ruộng xếp tầng hôm nay không chỉ đẹp, mà còn là di sản sống của bao thế hệ.

Đêm ở Bản Hiêu mát lạnh. Tiếng nước suối chảy rì rầm, tiếng côn trùng hoà làm nhạc nền. Tôi bước ra hiên, thấy bầu trời không đen kịt mà loang màu sương bạc. Có cảm giác mọi căng thẳng trong người được tháo nút trút cạn vào sương đêm.

Sáng hôm sau, bình minh lên sau dãy núi. Sương trắng treo ngang tầm mắt, mảnh mai mà bướng bỉnh, chưa muốn tan. Tôi đi chân trần xuống mép suối, hít một hơi thật sâu. Chẳng cần câu chữ nào để trả lời “vì sao đi”. Cơ thể tự biết: đi để chậm lại, để hít thở, để nhớ rằng mình vẫn còn biết mỉm cười.

Trưa, cả nhóm ùa xuống tắm suối. Nước lạnh đến tê người nhưng tỉnh táo lạ thường. Áo quần phơi trên lan can, bay phần phật như dàn cờ nhỏ. Những chi tiết vụn trái ổi chuyền tay, tiếng cười dội lên từ vách núi thường dễ bị quên đi. Nhưng viết ra, chúng sẽ ở lại lâu hơn một chút.

Chiều, chúng tôi chào chủ nhà để xuống núi. Giày sũng nước, áo dính bùn, điện thoại đầy ảnh. Nhưng thứ đầy hơn là cảm giác nhẹ nhõm. Một chuyến đi chẳng có chiến tích nào to tát, chỉ là gặp đúng nơi, đúng người, đúng lúc.

Và mang về, không phải đặc sản đắt tiền, mà là một nụ cười miền sơn cước. Nụ cười ấy không cần lý do, chỉ cần vai thả lỏng, ngực mở ra, mắt nhìn nhau thêm nửa giây. Nếu có điều gì muốn gửi, thì là thế này: khi thấy mình dồn dập quá, hãy chọn một nơi có nước chảy, có dốc, có người hiền. Ở đó, mình học lại cách mỉm cười mà không cần lý do.

Sài Gòn, 17.09.2025