Andy On The Go

Tôi nhiều lần tự hỏi: chiến tranh rốt cuộc vì cái gì?

Người ta nhân danh độc lập, tự do, chính nghĩa. Người ta nhân danh tôn giáo, quốc gia, lý tưởng. Nhưng rồi sau lớp vỏ hào nhoáng ấy, có khi nào chiến tranh chỉ là sự va đập trần trụi của quyền lực và lợi ích? Một vùng đất, một mỏ tài nguyên, một đường biên giới, một cơn khát thống trị. Những khẩu hiệu được giăng ra để biện minh, nhưng máu loang trên đất thì chẳng còn phân biệt chính nghĩa hay phi nghĩa.

Tôi lại nghĩ đến bản chất con người là gì. 

Người ta từng nói “nhân chi sơ, tính bản thiện”. Nhưng có thật vậy không? Đứa trẻ mới sinh ra chưa có thiện cũng chẳng có ác. Nó chỉ khóc, đòi bú, đòi hơi ấm. Nếu lớn lên trong yêu thương, nó biết ôm, biết chia sẻ. Nếu lớn lên trong bạo lực, nó có thể học cách đánh, cách giết. Có lẽ con người không thuần thiện, cũng chẳng thuần ác, mà chỉ mang trong mình khả năng rẽ về một trong hai hướng, tùy vào đất gieo hạt giống.

“Có phải con người là một sinh vật tàn nhẫn từ trong bản chất? Hay đó chỉ là những trải nghiệm phố biến của chúng ta? Có phải chúng ta chỉ đang sống trong ảo tưởng về phẩm giá con người, còn thực ra bất cứ lúc nào, chúng ta cũng có thể biến thành một thứ chẳng là gì cả, thành sâu bọ, thành thú vật, thành một đống mủ dịch lẫn lộn? Bị si nhục, bị bôi nhọ, bị tàn sát, phải chăng đó là bản chất của con người đã được chứng minh trong lịch sử?”

Bản Chất Con Người, HanKang

Thế nhưng, tại sao lại có những khoảnh khắc con người có thể bắn nhau, đập vỡ sọ nhau, rưới xăng thiêu sống nhau? 

Tôi tự trả lời: vì kẻ thù đã bị biến thành “không còn là người”. Khi ta gọi đối phương là “giặc”, là “quỷ”, là “thứ rác rưởi”, thì ta giết họ cũng giống như giẫm một con sâu. Thêm vào đó là sức mạnh của bầy đàn: một người có thể ngần ngại, nhưng mười người, một trăm người thì thôi thúc nhau, cùng tiến đến bạo lực. Rồi sự lặp đi lặp lại của cái chết làm con tim chai sạn, đến mức tiếng nổ súng và mùi thịt cháy trở thành bình thường.

Tôi không muốn tin rằng con người sinh ra để giết nhau. 

Nhưng tôi cũng không thể phủ nhận rằng con người luôn mang sẵn trong mình cái hạt giống hủy diệt. Trong mỗi bước tiến của văn minh, luôn song hành những cánh đồng xương trắng. Trong mỗi tình yêu thương, luôn lẩn khuất bóng tối của hận thù.

“Khi viên đạn xuyên vào một người lính dù thuộc bên nào đi nữa, thực ra nó đã xuyên vào trái tim một người mẹ”

Abraham Lincoln

Vậy rốt cuộc, bản chất con người là gì? 

Tôi nghĩ đó không phải là thiện hay ác, mà là quyền năng lựa chọn. Ở biên giới của sự sống và cái chết, trong tiếng gào của chiến tranh, mỗi người đều phải đối diện: ta còn muốn giữ lấy phần “người” hay buông trôi cho phần thú dữ trỗi dậy. Chính lựa chọn ấy mới làm nên bản chất.

Và đó là điều khiến tôi vừa tuyệt vọng vừa hy vọng. 

Tuyệt vọng vì thấy bao lần con người đã chọn máu và lửa. Nhưng cũng hy vọng, vì nếu con người có thể chọn cái ác, thì cũng có thể chọn cái thiện.

Andy on The Go